Nowomiejska 4 - kamienica Czechowska

Nowomiejska 4

Nowomiejska nr 4, hip. 156, kamienica Czechowska, Dzianotowska. Pierwotnie tylna część narożnej parceli rynkowej nr 42, wzmiankowanej 1494 z drewnianą oficyną gospodarczą. Wkrótce potem oddzielona od kamienicy macierzystej i w pierwszej połowie XVI związana okresowo jako
wspólna własność z kamienicą rynkową nr 38. W 1509 od Baltazara Burcholcera (Burcholczera) przeszła na własność jego zięcia Szymona Taschnera.

Kamienicę zbudował następny właściciel Mikołaj Czech, przed 1532, być może w miejscu dawnej oficyny (podwórze należało jeszcze do kamienicy rynkowej, w piwnicy zachowany podział); 1536 wzmiankowana izdebka Jana Filipowicza na tyłach jego domu Rynek nr 42. Dalsze prace budowlane wykonane zapewne przez Schuma zanotowanego jako właściciela w 1567. Już wtedy, a na pewno przed końcem w. XVI kamienica dostawiona do tylnej ściany domu rynkowego, objęła teren całej obecnej działki; uzyskała formę podpiwniczonego domu jednotraktowego, z sienią rozdzielającą dwa pomieszczenia nierównej wielkości, co najmniej piętrowego.

W drugiej połowie XVI w. należała do Józefa Słomkowicza, na przełomie w. XVI i XVII do dominikanów, a przed połową w. XVII do Gianottich (Dzianotich), którzy 1645 przekazali ją na fundusz duchowieństwa kolegiaty Św. Jana. Od tego czasu aż do 1865 stanowiła własność księży kolegiackich lub należała do uposażenia kaplic kolegiaty Św. Jana. 1865 przeszła na własność rządu, a od 1869 w ręce właścicieli prywatnych, m.in. 1869-85 Śliwińskich, 1888-1905 Aleksandrowowów.

Po zniszczeniu 1944 zachowany fragment ściany szczytowej od strony kamienicy nr 6 do wysokości parteru, wspólna ściana szczytowa z nr 2 (Rynek St. Miasta nr 42) oraz filar w elewacji od strony tejże kamienicy i piwnice. Po rozebraniu pozostałości (powyżej piwnic) odbudowana 1953-4 wg proj. Stanisława Żaryna, w nawiązaniu do stanu sprzed 1944, przy zmianie układu wnętrz (cała naziemna część budynku mieści obecnie salę kinową Muzeum Historycznego m. st. Warszawy). W czasie odbudowy odkryto wątki gotyckie murów i ślady wnęki wielołucznej w ścianie szczytowej od strony kamienicy nr 6. - Trzykondygnacjowa z mieszkalnym poddaszem. Piwnice dwutraktowe z podziałami wzdłużnymi dzielącymi budynek na trzy części; wszystkie ściany zewnętrzne i działowe wzdłużne gotyckie z w. XVI, a ściany poprzeczne (które utworzyły wtórnie układ dwutraktowy) i sklepienia nowożytne. Fasada czteroosiowa. Przyziemie wydzielone gzymsem, z nowymi otworami; okna w profilowanych opaskach z gzymsami podokiennymi, na I p. ponadto z nadokiennymi (w miejsce istniejących do 1944 trójkątnych szczycików). Wydatny gzyms wieńczący, profilowany. Dach z trzema wystawkami.