Historia Warszawy - wiek XX


1901 wiek XX

1902 - 22 czerwca – w Warszawie oficjalnie otwarto Szpital Starozakonnych.

1902 - 14 grudnia – inauguracja zajęć w nowym gmachu Instytutu Politechnicznego im. Mikołaja II.

1903 - Została założona przez Jadwigę Kowalczykównę i Jadwigę Jawurkównę żeńska szkoła przy ul. Wiejskiej 5 w Warszawie.

1903 - Budowa kościoła Zbawiciela

1904 - 2 listopada – działacz ruchu robotniczego Marcin Kasprzak został skazany na karę śmierci za zastrzelenie 4 rosyjskich żandarmów.

1904 - 24 listopada – rozpoczęło działalność więzienie na Rakowieckiej w Warszawie.

1905 - 18 stycznia – w restauracji przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie rzeźbiarz Xawery Dunikowski śmiertelnie postrzelił w głowę malarza Wacława Pawliszaka.

1905 - 28 października – zawieszono bezterminowo działalność Uniwersytetu Warszawskiego.

1906 - 26 marca – zamach bombowy bojowca PPS Stefana Aleksandra Okrzei na cyrkuł carskiej policji w Warszawie.

1906 - 12 maja – założono Teatr Mały w Warszawie.

1908 - 7 lutego – w Warszawie uruchomiono Elektrownię Tramwajów Miejskich.

1908 - 26 marca – w Warszawie uruchomiono pierwszą elektryczną linię tramwajową.



1908 - 22 października – premiera pierwszego polskiego filmu fabularnego Antoś po raz pierwszy w Warszawie.

1908 - Uruchomienie telefonów przez spółkę szwedzką Cedergren.

1908 - Oddanie do użytku drugiego mostu kolejowego.

1911 - 14 czerwca – rozpoczęto budowę Domu Sierot w Warszawie.

1911 - 26 lipca – premiera filmu Antek Klawisz, bohater Powiśla.

1911 - 12 listopada – w Warszawie odsłonięto pomnik Michaiła Skobielewa (na terenie Łazienek Królewskich przy ul. 29 Listopada, gdzie stacjonował Lejb-Gwardyjski Grodzieński Pułk Huzarów)

1912 - 20 stycznia – otwarto ginekologiczno-położniczy Szpital Specjalistyczny św. Zofii w Warszawie (ul. Żelazna)

1912 - 20 maja – poświęcono sobór św. Aleksandra Newskiego w Warszawie.

1912 - 22 maja – na Powązkach został pochowany Bolesław Prus.

1912 - 7 października – otwarto Dom Sierot założony przez Janusza Korczaka.

1913 - 29 stycznia – na otwarciu Teatru Polskiego w Warszawie wystawiono Irydiona Zygmunta Krasińskiego; reżyserem był Arnold Szyfman, scenografem Karol Frycz, wystąpili zaś czołowi aktorzy sceny polskiej tamtego czasu – Jerzy Leszczyński, Józef Węgrzyn, Stanisława Wysocka i Aleksander Zelwerowicz.

1913 - Założenie Domu Handlowego Braci Jabłkowskich



1914 - 6 stycznia – w Warszawie otwarto Most Mikołajewski, przemianowany w 1917 na Most Poniatowskiego.

1914 - 6 sierpnia - Józef Piłsudski powołał w Warszawie tajny Rząd Narodowy.

1914 - 7 listopada – w Warszawie otwarto Dom Towarowy Braci Jabłkowskich.

1915 - czerwiec-lipiec – I wojna światowa: atak na Warszawę.

1915 - 27 lipca – w Warszawie utworzono Straż Obywatelską.

1915 - 5 sierpnia – I wojna światowa: wojska niemieckie wkroczyły do Warszawy.

1915 - 24 sierpnia - Niemcy w Warszawie utworzyli Generalne Gubernatorstwo.

1915 - 2 listopada – niemiecki generał gubernator Hans Hartwig von Beseler nadał tymczasowe statuty uczelniom warszawskim.

1915 - 15 listopada – ponowne otwarcie Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej.

1916 - 7 kwietnia – Bródno i Targówek przyłączono do Warszawy.

1916 - 2 czerwca – zakończył się strajk warszawskich tramwajarzy, złamany represjami policji.

1916 - Przyłączenie Ochoty do Warszawy.

1918 - Józef Piłsudski przybył z Magdeburga do Warszawy po zwolnieniu z więzienia.

1918 - 11 listopada: Rada Regencyjna przekazała władzę nad podległym jej wojskiem Józefowi Piłsudskiemu.

1919 - 16 stycznia – powstał rząd Ignacego Jana Paderewskiego. Ignacy Jan Paderewski pełnił funkcję prezesa Rady Ministrów i równocześnie był ministrem spraw zagranicznych.

1919 - 10 lutego – w Warszawie zainaugurował obrady Sejm Ustawodawczy. Kadencja trwała do 27 listopada 1922 r.

1919 - 1 kwietnia w Warszawie otwarto kabaret Qui Pro Quo.

1919 - 13 czerwca założono Centralną Bibliotekę Wojskową w Warszawie (obecnie Ostrobramska 109)

1919 - 15 czerwca – utworzenie Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego w Warszawie.

1919 - 24 listopada – otwarcie teatru Reduta w Warszawie.

1920 - 25 sierpnia zakończyła się Bitwa Warszawska przesądzając losy wojny polsko-bolszewickiej.

1921 - 2 stycznia – w Warszawie zakończył się I walny zjazd ZHP.

1921 - 17 marca – została uchwalona konstytucja (tzw. konstytucja marcowa).

1921 - 16 kwietnia – uruchomiono lotnicze połączenie Paryż–Warszawa.

1921 - 27 listopada – założono Klub Sportowy Warszawianka.

1921 - 28 listopada – Stanisław Nowodworski został prezydentem Warszawy.

1921 - 11 grudnia – została założona Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa.

1921 - 30 września-1 października – w Parku Sobieskiego (Warszawa) odbyły się III Mistrzostwa Polski w lekkoatletyce

1921 - 7 grudnia – Władysław Jabłoński został prezydentem Warszawy.

1922 - 13 grudnia – Józef Piłsudski wraz z rodziną przeprowadził się z Belwederu do Kamienicy Próchnickich przy ul. Koszykowej w Warszawie.

1922 - 16 grudnia 1922 w czasie otwarcia wystawy w warszawskiej Zachęcie, obecny tam malarz Eligiusz Niewiadomski oddał w kierunku prezydenta RP Gabriela Narutowicza trzy strzały z rewolweru. Narutowicz zginął na miejscu. Niewiadomski nie bronił się i nie próbował uciec, policja od razu go aresztowała.

1923 - 25-26 sierpnia – w Warszawie odbyły się IV Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce

1923 - 6 stycznia – z tą datą ukazał się pierwszy numer „Wiadomości Literackich”.

1923 - 28 października – w warszawskiej katedrze św. Jana złożono zwłoki Henryka Sienkiewicza.

1925 - 22 stycznia – Warszawska Rada Miejska podjęła decyzję o wykupieniu majątków w Okęciu, Paluchu i Służewcu pod budowę lotniska i obiektów sportowych.

1925 - 24 stycznia – decyzja o budowie Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie.

1925 - 1 lutego – pierwsza oficjalna audycja radiowa nadana przez stację doświadczalną Polskiego Towarzystwa Radiotechnicznego (przy ulicy Narbutta) – początek publicznej radiofonii w Polsce.

1925 - 22 września – władze Warszawy podjęły decyzje o opracowaniu projektu Metra.

1926 - 12 maja – Józef Piłsudski dokonał przewrotu majowego. Piłsudski z popierającymi go oddziałami wkroczył do Warszawy.

1926 - 14 maja – przewrót majowy: wobec kontrataku wojsk marszałka Józefa Piłsudskiego polskie władze wycofały się do Wilanowa, gdzie wieczorem prezydent Stanisław Wojciechowski złożył urząd, a premier Wincenty Witos podał swój rząd do dymisji. Zakończyły się walki w Warszawie.

1926 - 24 czerwca – powstała Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych.

1926 - 27 listopada – odsłonięto pomnik Fryderyka Chopina w Łazienkach Królewskich.

1927 - 23–30 stycznia – I Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina (zwyciężył pianista radziecki Lew Oborin).

1927 - 26 lutego – Mazurek Dąbrowskiego został oficjalnie polskim hymnem narodowym.

1927 - 14 czerwca – warszawski magistrat przyjął uchwałę o utworzeniu na Pradze Miejskiego Ogrodu Zoologicznego.

1927 - 19 października – założono Aeroklub Warszawski.

1927 - 11 grudnia – otwarto Elektryczną Kolej Dojazdową w Warszawie.

1927 - grudzień – otwarcie Instytutu Aerodynamicznego w Warszawie (al. Krakowska 110/114)

1928 - 7 stycznia – powstał Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej w Warszawie (ul. Krasińskiego)

1928 - 11 marca - oficjalne otwarcie Warszawskiego Ogrodu Zoologicznego (ul. Ratuszowa 1/3)

1928 - czerwiec – otwarcie fabryki Ursus pod Warszawą.

1930 - 1 czerwca w Warszawie na Pradze zainaugurowano pierwszy w II Rzeczypospolitej sobór Polskiej Cerkwi Prawosławnej.

1930 - listopad – w Warszawie powstała Państwowa Wyższa Szkoła Muzyczna (ul. Okólnik 2).

1930 - 21 marca – w Warszawie na Ochocie na ul. Kaliskiej rozbił się prototyp hydroplanu PZL.12. Zginął pilot Zygmunt Puławski.

1930 - 24 maja – w Raszynie uruchomiono najsilniejszą w Europie stację radiofoniczną (moc 120 kW), która swym zasięgiem objęła całą Polskę.

1930 - 6 grudnia – oddano do użytku gmach Banku Gospodarstwa Krajowego w Warszawie (Al. Jerozolimskie 7)

1932 - 11 listopada – odsłonięto Pomnik Lotnika w Warszawie.

1933 - 2 września – otwarcie pierwszej kolejowej linii średnicowej w Warszawie (rozpoczęcie budowy 1921).

1934 - 18 kwietnia – założono Instytut Fryderyka Chopina, obecnie Towarzystwo im. Fryderyka Chopina (ul. Okólnik 1, obecnie Tamka 43)

1934 - 29 kwietnia – otwarto lotnisko na Okęciu.

1934 - 26 sierpnia – otwarto ul. Żwirki i Wigury.

1935 - 20 maja – Uniwersytet Warszawski przyjął imię Józefa Piłsudskiego.

1936 - 19 kwietnia – odsłonięto pomnik Jana Kilińskiego.

1936 - 15 grudnia – uruchomiono pierwszą w kraju linię kolei elektrycznej na trasie Warszawa – Otwock i Warszawa – Pruszków.

1937 - 1 marca – uruchomiono rozgłośnię radiową Warszawa II.

1937 - 15 grudnia uruchomiono elektryczną linię kolejową Warszawa – Mińsk Mazowiecki.

1939 - 3 czerwca – otwarto nowy, nowoczesny Tor wyścigów konnych Służewiec w Warszawie.

1939 - 6 czerwca – wybuchł pożar niedokończonego Dworca Głównego w Warszawie.

1939 - 29 czerwca – pokaz próbnej transmisji telewizyjnej 26 sierpnia 1939 w Warszawie z udziałem Mieczysława Fogga.

1939 - 1 września - godz. 16:30 drugi nalot na Warszawę (40 bombowców przeciwko samolotom Brygady Pościgowej i 152 eskadry myśliwskiej).

1939 - 2 września - powołano dowództwo obrony Warszawy, na czele którego stanął gen. bryg. Walerian Czuma.

1939 - 17 września - pożar Zamku Królewskiego w Warszawie w wyniku bombardowania.



1939 - 25 września nalot dywanowy na Warszawę; ok. 10 tys. zabitych i 35 tys. rannych.

1939 - 28 września kapitulacja Warszawy.

1939 - 5 października Adolf Hitler odebrał w Warszawie (w Alejach Ujazdowskich) defiladę Wehrmachtu.

1940 - 22 marca -pogrom wielkanocny: w Krakowie i Warszawie rozpoczęła się seria napadów na ludność żydowską, pod hasłem „Niech żyje Polska bez Żydów”. Najkrwawiej ekscesy miały miejsce na Powiślu i Pradze, uczestniczyło w nich ok. 500 osób, w tym aktywiści Narodowej Organizacji Radykalnej.

1940 - pomnik Fryderyka Chopina w Warszawie został wysadzony w powietrze przez niemieckich okupantów.

1940 - 20/21 czerwca – w Palmirach pod Warszawą w ramach Akcji AB rozstrzelani zostali przedstawiciele polskiego życia politycznego, społecznego, kulturalnego i sportowego.

1940 - 2 października – w Warszawie Niemcy utworzyli getto żydowskie (oficjalnie 16 października).

1941 - 7 marca – oskarżony o kolaborację z Niemcami aktor Igo Sym został zastrzelony w swym mieszkaniu w Warszawie (Mazowiecka 10) z wyroku Wojskowego Sądu Specjalnego ZWZ.

1941 - 29 października – marszałek Edward Śmigły-Rydz przybył w ukryciu do Warszawy, gdzie zamieszkał pod przybranym nazwiskiem Adam Zawisza przy ul. Sandomierskiej 18, w domu generałowej Jadwigi Maksymowicz-Raczyńskiej.

1942 - 19 maja – kilka osób zostało rannych w zamachu bombowym na kasyno przy alei Szucha w Warszawie, wymierzonym w osoby kolaborujące z Niemcami.

1942 - 17 czerwca – Niemcy zlikwidowali po walce należącą do NSZ drukarnię „Szaniec” przy ul. Przemysłowej w Warszawie.

1942 - 22 lipca – rozpoczęła się likwidacja warszawskiego getta (Grossaktion in Warschau).

1942 - 5 sierpnia - Niemcy zlikwidowali prowadzony przez Janusza Korczaka warszawski Dom Sierot.

1943 - 18 stycznia – początek wysiedleń Żydów z warszawskiego getta i pierwsze akcje żydowskiej samoobrony pod dowództwem Mordechaja Anielewicza.

1943 - 26 marca – w Warszawie miała miejsce akcja pod Arsenałem, zorganizowana przez Szare Szeregi.

1943 - 19 kwietnia – wybuchło powstanie w getcie warszawskim.

1943 - 8 maja w bunkrze przy ulicy Miłej 18 popełnił samobójstwo przywódca powstania w getcie warszawskim Mordechaj Anielewicz wraz z narzeczoną i towarzyszami (m.in. Efraimem Fondamińskim, obaj są patronami ulic w b. Dzielnicy Północnej); tegoż dnia, po odkryciu przez Niemców schronu przy ul. Świętojerskiej 36 (obok sklepu szczotkarzy), zostali rozstrzelani kryjący się tam Żydzi - wśród nich piszący wyłącznie po polsku poeta Władysław Szlengel i jego żona.

1943 - 10 maja – Grupa Specjalna Armii Ludowej przeprowadziła zamach przy użyciu granatów na Bar Podlaski przy ul. Nowogrodzkiej 15 róg Kruczej. Zginęło 6 Niemców, a kilkunastu zostało rannych.

1943 - 12/13 maja nocą, w wyniku sowieckiego nalotu na Warszawę zginęło ok. 300 Polaków, a ok. 1000 zostało rannych. Straty niemieckie wyniosły 17 zabitych i 17 rannych.

1943 - 16 maja - zburzenie przez oddziały niemieckie Wielkiej Synagogi w Warszawie - upadek powstania w getcie warszawskim.

1943 - 22 maja - Jan Kryst podczas akcji bojowej AK zastrzelił w restauracji „Adria” (Moniuszki 10) trzech oficerów gestapo ponosząc śmierć.

1944 - 1 lutego – oddział specjalny Kedywu Komendy Głównej AK „Pegaz” dokonał udanego zamachu na Franza Kutscherę, dowódcę SS i Policji dystryktu warszawskiego (miejsce akcji: Aleje Ujazdowskie róg Chopina).

1944 - 10 lutego – w odwecie za udany zamach na Franza Kutscherę hitlerowcy rozstrzelali 140 osób w ulicznej egzekucji na ul. Barskiej w Warszawie.
- 11 lutego – w odwecie za zamach na Franza Kutscherę, hitlerowcy przeprowadzili pierwszą publiczną egzekucję więźniów Pawiaka, wieszając 27 osób na balkonach spalonego domu przy ulicy Leszno (naprzeciwko gmachu Sądów).

1944 - 3/4 maja – w nocy oddział Osjana zaatakował warszawskie lotnisko bielańskie niszcząc 5 samolotów Ju 52, a kilka innych uszkadzając.

1944 - 1 sierpnia – wybuchło Powstanie Warszawskie.

1944 -
kronika Powstania Warszawskiego